2024 listesi, etkileyici sıçramalara sahne oldu. Önceki yıl düşük sıralarda yer alan İstanbul Asfalt Fabrikaları, bu yıl 4 milyar 186 milyon lira değerinde üretimden satış gerçekleştirerek zirveyi ele geçirdi. Onu 4 milyar 185 milyon TL ile Yılmaz Redüktör, ardından 4 milyar 169 milyon TL’lik satış ile Boyteks Tekstil takip etti. Bu üç şirketin 2023 yılında sırasıyla 283., 412. ve 490. sıralarda yer aldığı dikkate alındığında, bu hızlı yükseliş dikkat çekici bir durum arz etti.
İkinci 500 listesi, 66 yeni şirkete ev sahipliği yaparken, 41 firma ise bir önceki yıl İSO 500'de bulunmasına rağmen 2024'te alt listeye düşmüş durumda. 393 şirket, üst üste ikinci kez bu kategoriye girmeyi başardı.
İHRACAT DAHA GÜÇLÜ, KÂRLILIK DÜŞÜŞTE
Dünya piyasalarında talebin azalmasına rağmen, Türkiye'nin toplam ihracatı 2023 yılında %2,4 artışla 261,8 milyar dolara ulaştı. İSO İkinci 500, bu artışı %6,2 ile aşarak ihracatını 15,9 milyar dolara yükseltti. Bu güçlü ihracat performansı, özellikle tekstil ve hazır giyim sektörlerinin etkinliğiyle sağlandı. Böylelikle bu şirketlerin Türkiye sanayi ihracatındaki oranı %6,3'e ulaştı.
Ancak, bu başarı kâr oranlarına yansımadı. İSO İkinci 500'ün faaliyet kârı %18,9 düşerek 118 milyar liraya geriledi. Faaliyet kârlılığı ise %12,6'dan %7,3'e inerek son on yılın ortalaması altında kaldı. Vergi öncesi kâr da %63,8 oranında ciddi bir düşüşle 34 milyar liraya düştü. Satış kârlılığı oranı da %2,1 seviyesine kadar indi.
Enflasyon muhasebesi nedeniyle oluşan 20,6 milyar TL'lik zarar, kâr marjlarını büyük ölçüde olumsuz etkilerken, FAVÖK (EBITDA) %16 artarak 205 milyar TL'ye yükseldi; ama FAVÖK kârlılığı 2,6 puan gerileyerek %12,7 seviyesine indi.
ZARAR EDEN ŞİRKETLERDE REKOR ARTIŞ
2024 listesinde vergi öncesi kar açıklayan firma sayısı 428'den 341'e geriledi. Zarar eden şirket sayısı ise 72'den 159'a çıkarak yeni bir rekor kırdı. Ayrıca, FAVÖK bazında zarar eden şirketlerin sayısı 30'a yükselerek 2013'ten beri en yüksek seviyeye ulaşmış oldu. İkinci 500 şirketleri, döviz ve enflasyon düzeltmesi hariç diğer gelirlerden 40 milyar TL net kâr elde etti.
FİNANSMAN GİDERLERİ KÂRLILIĞI OLUMSUZ ETKİLEDİ
2024 yılı itibarıyla İSO İkinci 500'ün finansman yük ise önemli ölçüde artış gösterdi. Finansman giderleri %45,4 artış ile 95 milyar liraya ulaştı; buna karşın faaliyet kârı %18,9 azaldı. Bu durum, finansman giderlerinin faaliyet kârına oranının %80,9 gibi yüksek bir seviyeye ulaşmasına sebep oldu. Görülen bu tablo, özellikle KOBİ düzeyindeki sanayi işletmeleri için borçlanma maliyetlerinin arttığını gösteriyor.
BORÇ YAPISINDA DENGELENME GÖZLEMLENİYOR
2023 yılına kıyasla, enflasyon muhasebesinin bilanço üzerindeki etkisi daha sınırlı seviyede kaldı. Dönen varlıklar %35,5, duran varlıklar %38,7 oranında artış göstermişken; toplam borç artışı %32,2 ile sınırlı kalmış, özkaynaklardaki artış ise %41,3 seviyesine ulaşmıştır. Böylelikle özkaynakların toplam içindeki payı %55,2’ye yükselirken, borçların oranı %44,8 seviyesine geriledi.
Ayrıca kısa vadeli borçların oranın da azalma yaşandı. Kısa vadeli mali borçların toplam borç içindeki payı 2023'te %59,1 iken, bu oran 2024'te %57,4'e geriledi.
TEKNOLOJİ YATIRIMLARI YÜKSELİYOR
Katma değer yaratımına dayalı sektör analizi yapıldığında; düşük teknolojili sanayinin %41 ile liderliğini koruduğu, ancak bu payın 3,6 puan azaldığı görüldü. Orta-yüksek teknolojili sanayi %28 oranına çıkarak belirgin bir artış sergiledi. Yüksek teknoloji sanayinin ise payı yalnızca %3,3 seviyesinde kalmıştır. Yine de orta-yüksek ve yüksek teknoloji segmentlerinin toplamda ilk kez %30 oranını aşması, olumlu bir gelişme olarak dikkat çekiyor.
MAAŞLAR ENFLASYONU GERİDE BIRAKTI
2024 yılında İSO İkinci 500’ün istihdamı %2,2 artışla 291 bin kişiye ulaştı. Ödenen maaş ve ücretler ise %90,9 oranında artarak, enflasyonun oldukça üzerinde seyretti.
AR-GE harcamaları da artış gösterdi. Bu alanda faaliyet gösteren şirket sayısı 238'e ulaşırken, toplam AR-GE harcaması %120 artarak 8,6 milyar liraya yükseldi. Bu harcamanın satışlara oranı, binde 62 ile en yüksek seviyesine ulaştı.
EN ÇOK ŞİRKET İSTANBUL'DA, GIDA SEKTÖRÜ EN ÖNDE
Listede en fazla şirket sayısına sahip olan şehir, 135 firma ile İstanbul oldu. Ege Bölgesi Sanayi Odası, 38 firmayla ikinci sırayı alırken; Kocaeli ve Gaziantep ise 36'şar şirketle üçüncülüğü paylaştı.
Sektörel bazda en çok temsil edilen alan, “gıda ürünleri sanayi” olarak belirlendi. Bu sektörü kimya, plastik, tekstil ve metal-makine sanayileri izledi. Bu dört sektör, toplam üretimden satışların yaklaşık %62'sini gerçekleştirdi.
